Friesland - 30-03-2021

(Echt judasear,
Auricularia auricula-judae)

Column

Sake P. Roodbergen

Paddenstoelen, zwammen, hebben in het verleden de meest vreemde namen gekregen. Wat te denken van Eikhaas, Levermelkzwam en Oorlepelzwam. Bij de gekke namen van paddenstoelen en zwammen hoort zeker ook het Echt Judasoor. Oorzwam was eigenlijk wel zo aannemelijk geweest. Maar de naamgeving is wel treffend: een oor. Net zo halfdoorschijnend in het volle licht, net zo flexibel bij aanraking, net zo met fijne haartjes bezet en er lijken wel adertjes in te lopen. Zelfs de kleur is wat gelijkend.

Echt judasoor is een van de ruim vijfduizend paddenstoelen (en andere zwammen) die tegenwoordig in ons land onderscheiden worden. Een tamelijk algemene soort. Hij neemt de 75e plek in van talrijkheid van waarnemingen in ons land en lijkt toe te nemen. Onze Judasoorzwam is een parasiet, hij dringt met zijn wortels binnen in een levende boom, heel vaak een Vlier (Flearbeam), de struikachtige boom die graag groeit op plekken waar veel stikstof in de grond zit. Vroeger kwam deze houtige struik om die reden veel voor op ‘boerehiemen’, op plaatsen waar mest terechtkwam. Maar ook op dood hout (altijd van loofbomen) is de Judasoor aan te treffen. In dat geval spreekt men niet van parasitisme maar van een saprofiet. Een aanduiding die afkomstig is uit het Grieks: het woord sapros betekent verrot.

Dat wijst direct op de belangrijke ecologische functie van al die duizenden verschillende soorten paddenstoelen en zwammen: opruimen, de natuur verlossen van alle natuurlijke afval, of het nu afgevallen blad is in de herfst of het opruimen van afgestorven organismen, planten of dieren na de winter. Zij sluiten als het ware de natuurlijke kringloop, de ‘omrin’.

Bij ons huis groeit op enkele plekken in de Berberisheg een groepje Judasoren. Op dode stukjes van de houtachtige gedoornde takken zijn ze te vinden. Enkele weken na het maken van de foto was het uiterlijk sterk veranderd. Nu leek het een wat donkere, grijsachtige massa, veel minder mooi dan de situatie van de foto, die eind december werd gemaakt. Deze verandering van uiterlijk heeft ook te maken met de vochtomstandigheden.

Echt judasoor is goed eetbaar. Het schijnt dat de zwam in de Japanse en Chinese keuken veel wordt gebruikt, ook in gedroogde vorm. De naam heeft een bijbelse achtergrond. Van de persoon die in de bijbel aangeduid wordt met de naam Judas Iskariot –een van de twaalf discipelen van Jezus- wordt verteld dat hij een Romeinse soldaat een oor afhakte om arrestatie te voorkomen. Sommigen zeggen dat hij zichzelf daarna ophing.. aan een Vlier. De historische naamgever van Echt judasoor moet een creatieve geest hebben gehad.

Tekst en foto: Sake P. Roodbergen

Bron: Poddestuollen, Fryske natoergids (Sake P. Roodbergen, Uitgeverij Wijdemeer Leeuwarden/Dokkum 2017)

Columns Sake P. Roodbergen