De donkere keerzijde van loyaliteit
Akkrum - 04-03-2025
Column
The Cocoon
De nieuwe praktijk van systemisch therapeut Joyce Scheeper
Tekst: Laszlo van Beerendonk
"Loyaliteit is een flutkwaliteit.”
Met deze uitspraak maak ik waarschijnlijk geen vrienden, echter vanuit systemisch oogpunt heeft deze 'deugd' een donkere keerzijde. Een kant die ons beperkt tot patronen die ons meer schade doen dan goeds.
Loyaliteit wordt vaak gezien als een van de mooiste karaktereigenschappen die we kunnen bezitten. We hebben bewondering voor degenen die door dik en dun bij hun partner blijven, die nooit van werkgever wisselen, of die altijd voor hun familie klaarstaan.
Als kind heeft loyaliteit een belangrijke functie. We zijn namelijk volledig van onze ouders afhankelijk om te overleven. Zonder deze kinderlijke eigenschap — onvoorwaardelijke loyaliteit — wordt er niet voor je gezorgd.
Hoe hoger de afhankelijkheid, hoe groter de loyaliteit en hoe hoger de bereidheid jezelf op te offeren. Zolang je er maar bij mag horen.
Destructieve loyaliteit
Als systemisch therapeut zie ik dagelijks hoe ongezonde loyaliteit levens kan bepalen: je blijft in een relatie die niet goed voor je is omdat je de ander niet wilt kwetsen. Of je blijft een baan doen die je energie kost vanwege een hoog verantwoordelijkheidsgevoel.
Je negeert je eigen behoeften uit angst dat je omgeving je grenzen niet respecteert. En je voelt je schuldig als je 'nee' zegt, zelfs wanneer een verzoek onredelijk is.
Dit aangeleerde please-gedrag zit zo diep in je systeem verankerd dat een keuze voor jezelf maken schuldgevoelens en schaamte kan oproepen. Voor jezelf kiezen voelt als het verraden van een ander.
“De loyaliteit die we hebben naar anderen gaat vaak ten koste van de loyaliteit aan onszelf.”
Mijn eigen verhaal is daar een sprekend voorbeeld van. In mijn jeugd had ik een complexe relatie met mijn vader. Ook al hebben wij veel liefde voor elkaar, kon hij me ook het gevoel van afwijzing geven. Ik leerde te wachten op zijn liefde en stond altijd klaar wanneer hij ruimte voor me had.
Dit creëerde een patroon van 'aantrekken-afstoten' dat zich in mijn volwassen relaties bleef herhalen. Ik ontwikkelde de programmering om mensen niet in de steek te laten, ongeacht hun gedrag.
Deze misplaatste loyaliteit zorgde er in intieme relaties voor dat ik empathie toonde wanneer ik een duidelijke grens had mogen stellen. Door systemisch werk kon ik met liefde en compassie kijken naar mijn eigen handelingen. Ik werd me bewust van de onderliggende behoeften en met die kennis kon ik mijn perspectief op oude overtuigingen vernieuwen.
Jouw plek in het familiesysteem
Herken jij dit patroon? Een cliënt uit mijn praktijk bleef jarenlang in een relatie waar ze diep ongelukkig van werd, simpelweg omdat ze "hem niet in de steek wilde laten." Die overtuiging ging ten koste van haar gezondheid.
Door inzicht te krijgen in je familiesysteem, kun je als volwassene verantwoordelijkheid nemen over het kindsdeel dat reageert uit die oude overtuiging en je reactie veranderen. Wanneer jij niet op jouw plek in jouw systeem staat, blijft dit doorwerken in al je volwassen relaties.
Het hunkeren naar liefde, het verlangen om gezien te worden, de drang naar erkenning, en het pleasen van anderen — dit zijn allemaal voorbeelden van hoe de programmering 'destructieve loyaliteit' door jouw systeem woekert.
Herken jij jezelf in deze patronen? Vraag je dan eens af welke prijs je betaalt voor jouw loyaliteit aan anderen. Wat is het ergste wat er zou gebeuren als je voor jezelf kiest?
Vaak zijn we bang voor het gevolg, terwijl we niet eens weten of deze angst reëel is. In realiteit is die grens stellen de enige juiste keuze die je kunt maken, ongeacht de pijn of het ongemak dat volgt.
Door bewust te kiezen voor jezelf kom je dichter bij de essentie van wie je werkelijk bent. Dit zorgt ervoor dat je je kunt losmaken van deze destructieve loyaliteit en keuzes kunt maken voor je eigen mentale welzijn.
Begrijp me niet verkeerd — loyaliteit kan een prachtige eigenschap zijn. Het zorgt voor diepe verbindingen en betrouwbare relaties. Balans is echter essentieel.
Het is soms onvermijdelijk om mensen teleur te stellen of te kwetsen. Dat schuldgevoel mag er zijn. Wat je ervoor terugkrijgt is zoveel waardevoller: de vrijheid om trouw te blijven aan jezelf.
Naar overzicht
